Հռոմեա-պարթևական տասնամյա պատերազմներ (54-66 թթ.)

Տրդատ Ա-ն, ով պատերազմի վերջում ճանաչվեց Հայոց արքա
Տրդատ Ա-ն, ով պատերազմի վերջում ճանաչվեց Հայոց արքա

58 թ.-ին Ներոն կայսրի կողմից Հայաստան արշավեց Կորբուլոն զորավարը, որը քանդեց Արտաշատ մայրաքաղաքը:

 59-60 թթ. Կորբուլոնը գրավեց Լեգարդա բերդը, իսկ հետո Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը:  62 թ.-ին հայ-պարթևական զորքերը Հռանդեա կոչվող վայրում ջախջախեցին հռոմեացի գոռոզ զորավար Պետոսին:   64 թ.-ին կնքվում է հաշտության պայմանագիր Հռանդեա կոչվող վայրում: Որոշվեց, որ Տրդատը անձամբ մեկնի Հռոմ ու Ներոն կայսրից ստանա հայոց թագը: Այդպես էլ եղավ: Տրդատ Ա-ն կառավարել է 66-88 թթ.: Կառուցել է Գառնու տաճարը, նվիրված Միհրին: Վերակառուցեց Արտաշատ մայրաքաղաքը և 72 թ.-ին հաղթեց Կովկասյան Ալան ցեղերին, 75 թ.-ին՝ վրացիներին:

Տրդատին հաջորդեց Սանատուկ թագավորը (80-110 թթ.): Նա Մշո դաշտում կառուցել է Մծուկ: Նրան գովերգել են հույն պատմիչ՝ Արիանոսը, որպես ազնիվ և արդար մարդ:

Մեծ Հայքի և Օսրոյենեի Արքա Սանատրուկին հաջորդել է Վաղարշ Ա (117-140 թթ.):

Նա կառուցել է Վաղարշապատ մայրաքաղաքը, ներկայիս Էջմիածինը, Շրեշ բլրի վրա, որ հայտնի է Նոր քաղաք անունով:

 

Դրանից հետո Հայաստանը գրավվեց Հռոմի կողմից, Հայաստանը ընկավ Հռոմի թագավորության տակ և հայոց թագավոր դարձավ Սոհեմոս Տիգրանը: Սոհեմոսին հաջորդել է Բոկուր Արշակունին՝ 161-163 թթ: Նրան գահազրկել են հռոմեացիները ու նորից թագավոր են դարձրել Սոեմոսին՝ 164-185թթ: Սոեմոսին հաջորդում է Վաղարշ Բ-ն՝ 185-198 թթ.: Նրա օրոք Հայաստանը շատ հզորացավ և արշակունիների թագավորությունը դարձավ ժառանգական: Սակայն Վաղարշ Երկրորդը պատերազմի ժամանակ սպանվեց կովկասյան ցեղերի կողմից:

Վաղարշին հաջորդեց իր որդին՝ Խոսրով Ա-ն՝ 198-215 թթ.:

Խոսրով Ա-ն իր վրեժը լուծեց կովկասյան լեռնակալներից, սակայն 215 թ-ին Հռոմի կայսր՝ Կարակալան խաբեությամբ իր մոտ կանչեց՝ Ասորիք, Խոսրովին իբրև տարածքներ, հողեր նվիրելու, սակայն նրան իր՝ հայոց թագուհու հետ աքսորեց, որտեղ նրան սպանեցին: Նրան հաջորդեց որդին՝ Տրդատ Բ-ն՝ 216-252 թթ.: Նա կրկին Հայաստանը ոտքի կանգնեցրեց: Հռոմի նոր կայսրը՝ Մակրիանոսը: Նա արեց հետևյալը՝ Տրդատի մորը ազատեց, Տրդատին Կապադովկիաից տարածքներ տվեց:

 

Տրդատ Բ-ի օրոք Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցած քաղաքական շատ մեծ իրադարձություն: 226 թ-ին Պարթևստանում տեղի ունեցավ պետական հեղաշրջում և իշխանությունն անցավ Սասայանների կողմը՝ Սասանի անունից է առաջացել, ով եղել է կրակապաշտության, զրադաշտականության և մազդեզականության գլխավոր մոգպետը: Սասանյան Պարսից առաջին թագավորը դարձավ Սասանի թոռը՝ Արտաշի Սասանյանը: Վերջին թագավորը եղել է Հազկերտ երրորդը, իսկ պարթևների վերջին թագավորը, որին սպանեցին Արտավան հիներրորդն էր: Սասանյան պարսիկները Հայաստանը համարեցին իրենց համար մեկ թշնամին ու սկսվեց երկարատև պատերազմ Հայաստանի և Պարսկաստանի միջև: Շապուհ Ա-ն մտավ Հայաստան: 20 տարի Տրդատ Բ-ն կռվեց նրա դեմ: Տրդատ Բ-ին հաջորդեց ոմն Արտավազդը՝ 252-262 թթ.: Նրան հաջորդեց Տրդատի որդին՝ Խոսրով Բ-ն, որը ցավոք սպանվեց պարթև իշխան Անակի կողմից: Դրանից հետո Հայաստանը ընկավ Սասանյանների տիրապետության տակ: 26 տարի մենք զրկվեցինք հայկական թագավորությունից, որ թագավորն էր Որմիզդ Արտաշիրը: Այդ ժամանակ Որմիզդը սկսեց կրակապաշտություն տարածել Հայաստանում:

Write a comment

Comments: 0